วันพุธที่ 28 พฤศจิกายน พ.ศ. 2561
ความรู้เกี่ยวกับอาหารเลี้ยงเชื้อจุลินทรีย์
ความรู้เกี่ยวกับอาหารเลี้ยงเชื้อจุลินทรีย์
ที่มา: หลักสูตรการใช้และการควบคุมคุณภาพอาหารเลี้ยงเชื้อจุลินทรีย์ กรมวิทยาศาสตร์บริการ
ประเภทของอาหารเลี้ยงเชื้อ
1. Simple media / non selective media เช่น peptone water, TSB, SPC agar, PDA agar
2. Selective enrichment media เช่น TT broth, Se broth, Alkaline peptone water, TSB 10% NaCl
3. Differential selective media เช่น XLD, EMB, MSEY และ TCBS
4. Biochemical media เช่น TSI, LIM น้ำตาลชนิดต่างๆ
คุณสมบัติของอาหารเลี้ยงเชื้อ
1. Simple media or non-selective media
- สนับสนุนการเจริญของเชื้อ
2. Selective enrichment media และ Differential selective media
- มีคุณสมบัติในการยับยั้งเชื้ออื่น
- สนับสนุนการเจริญของเชื้อที่ต้องการ
- มีคุณสมบัติที่ให้ความแตกต่างระหว่างเชื้อที่ต้องการกับเชื้อที่ไม่ต้องการ
3. Biochemical media
- มีคุณสมบัติที่ให้ความแตกต่างระหว่างเชื้อ
ข้อผิดพลาดในการเตรียมอาหารเลี้ยงเชื้อที่พบบ่อย
1. ใช้อาหารเลี้ยงเชื้อที่ไม่เหมาะสม (Inappropriate media) มีการเปลี่ยนแปลงลักษณะทางกายภาพ/หมดอายุ/หยิบผิดชนิด/อาหารเลี้ยงเชื้อมีคุณภาพต่ำ
2. ใช้น้ำที่มีคุณภาพไม่ดีเตรียมอาหารเลี้ยงเชื้อหรือตวงปริมาตรของน้ำที่ใช้ไม่ถูกต้อง
3. การชั่งน้ำหนักของอาหารเลี้ยงเชื้อและส่วนประกอบไม่ถูกต้อง
4. การและลายและการกระจายของอาหารเลี้ยงเชื้อไม่สม่ำเสมอ ได้แก่ ไม่เป็นเนื้อเดียวกัน บางหรือหนาเกินไป
5. เวลาและอุณหภูมิที่ใช้ฆ่าเชื้อไม่เหมาะสม
6. ภาชนะและเครื่องแก้วไม่สะอาด
7. ความเป็นกรด-ด่างไม่เหมาะสม
8. เติมสาร supplement หรือ enrichment ในขณะที่อุณหภูมิสูงหรือต่ำเกินไป
9. ไม่มีการควบคุณคุณภาพอาหารเลี้ยงเชื้อก่อนใช้
10. ไม่มีการควบคุมการระเหยของอาหารเลี้ยงเชื้อ
การทดสอบคุณภาพของอาหารเลี้ยงเชื้อ ประกอบด้วย
1. ทดสอบการปนเปื้อนของเชื้อ (Contamination)
2. ทดสอบการสนับสนุนการเจริญของเชื้อ (Growth)
3. ทดสอบการยับยั้งการเจริญของเชื้อ (Inhibition)
4. ทดสอบการตอบสนองต่อปฏิกิริยาชีวเคมี (Biochemical response)
วิธีที่เหมาะสมในการควบคุมคุณภาพอาหารเลี้ยงเชื้อ
1. Quantitative ใช้กับอาหารเลี้ยงเชื้อ ชนิดใหม่/ผู้ผลิตรายใหม่/ที่ใช้นับจำนวน (lot หรือ batch ที่รับใหม่)
2. Semi – Quantitative ใช้กับอาหารเลี้ยงเชื้อ Selective medium (lot หรือ batch ที่รับใหม่)
3. Qualitative ใช้กับอาหารเลี้ยงเชื้อที่ห้องปฏิบัติการเตรียม
ความถี่ของการควบคุมคุณภาพอาหารเลี้ยงเชื้อ
1. ตามประสบการณ์
2. ความเข้มงวดของห้องปฏิบัติการแต่ละแห่ง
ทุกห้องปฏิบัติการจะต้องมีระบบการควบคุมคุณภาพของอาหารเลี้ยงเชื้อและควรทำอย่างสม่ำเสมอ
บันทึกและวิธีการควบคุมคุณภาพไม่จำเป็นต้องเป็นวิธีการที่ตายตัว
ที่มา: หลักสูตรการใช้และการควบคุมคุณภาพอาหารเลี้ยงเชื้อจุลินทรีย์ กรมวิทยาศาสตร์บริการ
ประเภทของอาหารเลี้ยงเชื้อ
1. Simple media / non selective media เช่น peptone water, TSB, SPC agar, PDA agar
2. Selective enrichment media เช่น TT broth, Se broth, Alkaline peptone water, TSB 10% NaCl
3. Differential selective media เช่น XLD, EMB, MSEY และ TCBS
4. Biochemical media เช่น TSI, LIM น้ำตาลชนิดต่างๆ
คุณสมบัติของอาหารเลี้ยงเชื้อ
1. Simple media or non-selective media
- สนับสนุนการเจริญของเชื้อ
2. Selective enrichment media และ Differential selective media
- มีคุณสมบัติในการยับยั้งเชื้ออื่น
- สนับสนุนการเจริญของเชื้อที่ต้องการ
- มีคุณสมบัติที่ให้ความแตกต่างระหว่างเชื้อที่ต้องการกับเชื้อที่ไม่ต้องการ
3. Biochemical media
- มีคุณสมบัติที่ให้ความแตกต่างระหว่างเชื้อ
ข้อผิดพลาดในการเตรียมอาหารเลี้ยงเชื้อที่พบบ่อย
1. ใช้อาหารเลี้ยงเชื้อที่ไม่เหมาะสม (Inappropriate media) มีการเปลี่ยนแปลงลักษณะทางกายภาพ/หมดอายุ/หยิบผิดชนิด/อาหารเลี้ยงเชื้อมีคุณภาพต่ำ
2. ใช้น้ำที่มีคุณภาพไม่ดีเตรียมอาหารเลี้ยงเชื้อหรือตวงปริมาตรของน้ำที่ใช้ไม่ถูกต้อง
3. การชั่งน้ำหนักของอาหารเลี้ยงเชื้อและส่วนประกอบไม่ถูกต้อง
4. การและลายและการกระจายของอาหารเลี้ยงเชื้อไม่สม่ำเสมอ ได้แก่ ไม่เป็นเนื้อเดียวกัน บางหรือหนาเกินไป
5. เวลาและอุณหภูมิที่ใช้ฆ่าเชื้อไม่เหมาะสม
6. ภาชนะและเครื่องแก้วไม่สะอาด
7. ความเป็นกรด-ด่างไม่เหมาะสม
8. เติมสาร supplement หรือ enrichment ในขณะที่อุณหภูมิสูงหรือต่ำเกินไป
9. ไม่มีการควบคุณคุณภาพอาหารเลี้ยงเชื้อก่อนใช้
10. ไม่มีการควบคุมการระเหยของอาหารเลี้ยงเชื้อ
การทดสอบคุณภาพของอาหารเลี้ยงเชื้อ ประกอบด้วย
1. ทดสอบการปนเปื้อนของเชื้อ (Contamination)
2. ทดสอบการสนับสนุนการเจริญของเชื้อ (Growth)
3. ทดสอบการยับยั้งการเจริญของเชื้อ (Inhibition)
4. ทดสอบการตอบสนองต่อปฏิกิริยาชีวเคมี (Biochemical response)
วิธีที่เหมาะสมในการควบคุมคุณภาพอาหารเลี้ยงเชื้อ
1. Quantitative ใช้กับอาหารเลี้ยงเชื้อ ชนิดใหม่/ผู้ผลิตรายใหม่/ที่ใช้นับจำนวน (lot หรือ batch ที่รับใหม่)
2. Semi – Quantitative ใช้กับอาหารเลี้ยงเชื้อ Selective medium (lot หรือ batch ที่รับใหม่)
3. Qualitative ใช้กับอาหารเลี้ยงเชื้อที่ห้องปฏิบัติการเตรียม
ความถี่ของการควบคุมคุณภาพอาหารเลี้ยงเชื้อ
1. ตามประสบการณ์
2. ความเข้มงวดของห้องปฏิบัติการแต่ละแห่ง
ทุกห้องปฏิบัติการจะต้องมีระบบการควบคุมคุณภาพของอาหารเลี้ยงเชื้อและควรทำอย่างสม่ำเสมอ
บันทึกและวิธีการควบคุมคุณภาพไม่จำเป็นต้องเป็นวิธีการที่ตายตัว
